Podczas codziennego handlu, a zwłaszcza w sytuacjach nie do końca jasnych bądź spornych, inwestorzy nie są zdani wyłącznie na siebie. Ich interesy na rynku chroni zarówno prawo, jak i specjalistyczne instytucje czy stowarzyszenia.
W Polsce obowiązuje kilka ustaw regulujących prawa i obowiązki poszczególnych instytucji i inwestorów (profesjonalnych i indywidualnych). Są to m.in: Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi, Ustawa o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz Ustawa o nadzorze nad rynkiem kapitałowym. Istotną rolę w regulowaniu rynku kapitałowego odgrywa Ustawa o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnym oraz Ustawa o obligacjach. Ponadto kwestie szczegółowe i techniczne zostały uregulowane w przepisach wykonawczych (głównie w rozporządzeniach ministra finansów).
W Polsce podmiotem sprawującym nadzór nad rynkiem finansowym jest Komisja Nadzoru Finansowego (KNF). Celem Komisji jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego, utrzymanie jego stabilności, przejrzystości, a także dbanie o bezpieczeństwo działających na nim uczestników (ochrona ich interesów).
Warto podkreślić, że KNF sprawuje nadzór nad wybranymi sektorami, a nie całym rynkiem finansowym - sektorem bankowym, spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi, Krajową Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym, instytucjami płatniczymi i biurami usług płatniczych oraz nad instytucjami pieniądza elektronicznego. Tym samym, KNF nie sprawuje nadzoru m.in. nad firmami (instytucjami) pożyczkowymi, jednak po wejściu w życie przepisów ustawy o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami będzie prowadziła rejestr wspomnianych podmiotów.
Zadania nadzorcze są realizowane za pomocą szeregu uprawnień przysługujących tej instytucji. To m.in. licencjonowanie podmiotów rynku finansowego (np. domów maklerskich, towarzystw funduszy inwestycyjnych), zatwierdzanie prospektów emisyjnych, czy przeprowadzanie egzaminów na doradców inwestycyjnych i maklerów. KNF ma również prawo do sprawowania nadzoru m.in nad działalnością funduszy inwestycyjnych i działalnością maklerską, wszczęcia kontroli, itp. Od zgody Komisji zależy także objęcie funkcji prezesa zarządu (lub członka zarządu) w instytucjach organizujących obrót papierami wartościowymi (Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A., Bondspot S.A.).
Jeśli już dojdzie do sporu pomiędzy uczestnikami rynku finansowego, zwłaszcza pomiędzy podmiotami podlegającymi nadzorowi (np. domami maklerskimi) a odbiorcami świadczonych usług (np. inwestorami), to instytucją właściwą, dla rozpoznawania tego typu sytuacji jest Sąd Polubowny, powstały właśnie przy Komisji Nadzoru Finansowego (przy Sądzie działa także Centrum Mediacji i Centrum Arbitrażu).
W celu minimalizowania zagrożeń na rynku, Komisja może ostrzegać szeroko grono osób, które planują inwestować m.in. na rynku kapitałowym. Warto zatem pamiętać o narzędziu wykorzystywanym przez KNF do ostrzegania przed powierzeniem swoich środków podmiotom bez licencji. Jest to "Lista ostrzeżeń publicznych", którą KNF aktualizuje i upublicznia na swojej stronie internetowej. Ponadto Komisja informuje m.in. jakie podmioty są objęte państwowym nadzorem oraz jakie podmioty są uprawnione do wykonywania np. czynności maklerskich bądź przyjmowania depozytów.
Dlatego, jeśli masz wątpliwości czy dany podmiot jest nadzorowany, licencjonowany bądź godny zaufania, to najlepiej tego typu informacje szukać na stornie Komisji.
Warto przy tym pamiętać, że ochrona praw inwestorów nie jest wyłącznie domeną Komisji Nadzoru Finansowego. Pomocą służy także Rzecznik Finansowy i Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Obie instytucje mogą wyrazić - w zależności od specyfiki problemu - istotny pogląd w sprawie. Obie też - w zakresie kompetencji - monitorują rynek i ostrzegają przed niepożądanymi praktykami. Dlatego warto zapoznać się, w których sytuacjach konkretny urząd może służyć wsparciem i pomocą.
Na rynku działa także instytucja, która zrzesza inwestorów. Jest to tzw. Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych. Działania podejmowane przez SII sprowadzają się głównie do zawiadamiania KNF, Giełdy Papierów Wartościowych oraz prokuratury w przypadku naruszeń przepisów oraz przestępstw.
Innymi ważnymi czynnościami podejmowanymi odpłatnie przez stowarzyszenie jest m.in. udzielanie pomocy prawnej inwestorom oraz reprezentowanie ich w procesach sądowych i walnych zgromadzeniach akcjonariuszy.
Inwestorzy indywidualni mogą liczyć na ochronę prawną ze strony zarówno instytucji państwa, jak i własnych zrzeszeń. Sytuacji, w których inwestor będzie potrzebować pomocy, może być wiele. To dostrzeżenie próby manipulacji na papierach wartościowych, nieporozumienie wynikające z rozbieżności w prawie, oszustwo. Warto także wskazać na możliwy konflikt interesów miedzy maklerem a klientem. Pomimo wszelkich starań, by tego typu zjawiska niepożądane ograniczyć do minimum, to jednak potencjalnie mogą się one pojawiać. A to oznacza, że dobrze wiedzieć, gdzie szukać pomocy. Przecież inwestor na rynku nie jest osamotniony.