Inflacja. Na sam dźwięk tego słowa wiele osób, zwłaszcza tych pamiętających czasy transformacji gospodarczej – o których to czasach humorystycznie mówi się, że każdego czyniły milionerem – odczuwa nieprzyjemny dreszcz. Taka reakcja jest w pełni uzasadniona. Wysoka inflacja może się bowiem wiązać ze znacznymi kosztami dla podmiotów gospodarczych.
Inflacja ma wpływ zarówno na efektywność gospodarowania, jak i na redystrybucję dochodów. W obszarze efektywności gwałtowny wzrost cen powoduje:
- Tzw. koszt zdzieranych zelówek (ang. shoe-leather costs) jest to koszt ucieczki od pieniądza. Kiedy pieniądz szybko traci wartość, ludzie uciekają się do niepieniężnych metod regulowania zobowiązań lub jak najszybciej wymieniają posiadane pieniądze na towary. Tzw. koszt zmienianych jadłospisów (ang. menu costs) jest to koszt ponoszony przez sprzedawców na dostosowanie się do nowych cen.
- Utrudnione prowadzenie rachunku ekonomicznego. Przy wysoce niestabilnych cenach trudno przewidzieć przyszłą wartość jakiejkolwiek inwestycji czy pożyczki. Z tego względu wysoka inflacja może prowadzić do spadku akcji kredytowej oraz inwestycji.
- Tzw. podatek inflacyjny - pod tym terminem należy rozumieć utratę wartości pieniądza w czasie. Osoby, które przechowywały oszczędności w pieniądzu, tracą, choć nie podjęły przecież ryzykownych inwestycji ani nie zwiększyły wydatków. Z kolei posiadacze niektórych dóbr (walut obcych, złota) notują nadzwyczajne dochody. Takie sytuacje zawsze prowadzą do napięć w społeczeństwie, chociaż można je uznać za normalne rezultaty działania mechanizmu rynkowego.
- Drenaż fiskalny - podatki kwotowe na skutek inflacji stają się coraz mniejszym obciążeniem i mogą nie wystarczyć do pokrycia wydatków budżetowych.
- Nierównomierna indeksacja - osoby, które nie są dość wpływowe, by skutecznie zabiegać o dostosowanie swoich dochodów do rosnących cen, doświadczają spadku siły nabywczej. Przykładem takich osób mogą być emeryci.
Na koniec wróćmy do lat 90. Inflacja w Polsce zaczęła rosnąć jeszcze w latach 80. Gwałtownie przyspieszyła jednak w 1989 r., co powodowało, że oszczędności Polaków zdecydowanie stopniały. Sytuacja nie mogła utrzymywać się bez końca. Podjęto decyzję o konieczności wdrożenia pakietu reform.
Walczono z inflacją, tak jak na całym świecie przy pomocy polityki pieniężnej, fiskalnej oraz budżetowej. Wprowadzono m.in. ograniczenia wzrostu wynagrodzeń (podatek od nadmiernego wzrostu wynagrodzeń). W pakiecie antykryzysowym z 1990 r. znalazła się także ustawa dotycząca banków i lokat, które zostały zwolnione z ograniczeń w ustalaniu stóp procentowych na kredyty i depozyty. Jednocześnie stopa procentowa NBP od kredytów udzielanych bankom uległa znaczącemu podwyższeniu.
Pozwoliło to w krótkim czasie na opanowanie sytuacji. Kolejne działania NBP - w tym wdrożenie strategii bezpośredniego celu inflacyjnego pod koniec lat 90-tych - skutkowały tym, że w Polsce ponownie tego typu wzrost inflacji już się nie powtórzył.
Zgodnie z Konstytucją RP NBP jest instytucją odpowiedzialną za wartość polskiego pieniądza. W ustawie o NBP sprecyzowano, że podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, innymi słowy niskiej inflacji. Od 2004 r. NBP definiuje niską inflację jako wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych o 2,5 proc.+/-1 pkt proc. rocznie, jest to tzw. cel inflacyjny NBP. Dotyczy on średniego okresu, co oznacza, że NBP dopuszcza możliwość odchylenia inflacji od celu ze względu na występowanie szoków, na przykład silnych zmian cen surowców na światowych rynkach.
NBP wpływa na poziom inflacji za pomocą instrumentów polityki pieniężnej, głównie stóp procentowych NBP. Od nich zależy mniej lub bardziej bezpośrednio oprocentowanie kredytów w bankach komercyjnych, a w konsekwencji - kształtowanie się konsumpcji i inwestycji w Polsce, wpływające na poziom krajowych cen. Stopy procentowe mają również znaczenie dla kształtowania się kursu walutowego, od którego zależy poziom cen importowanych dóbr (więcej o zadaniach NBP przeczytasz TU - link: http://www.edufinanse.pl/moje-finanse/news-zadania-narodowego-banku-polskiego,nId,2380908).
Sebastian A. Roy