Akcja to papier wartościowy reprezentujący własność w spółce akcyjnej. Jeśli zastanawiasz się nad inwestycjami w akcje, ale nie wiesz do końca o co w tym chodzi, ten tekst jest dla ciebie. Tłumaczymy, jakie prawa wiążą się z posiadaniem akcji, a także jakie są obowiązki akcjonariuszy.
Akcjonariusz, czyli osoba posiadająca akcję danej spółki, jest jej współwłaścicielem. Nie oznacza to jednak, że ponosi odpowiedzialność prawną za działania spółki, ponieważ zgodnie z literą prawa spółka akcyjna jest osobą prawną działającą niezależnie od jej właścicieli. W przypadku publicznej spółki akcyjnej (notowanej na giełdzie papierów wartościowych) akcjonariusze są chronieni przed wierzycielami. Oznacza to, że w razie bankructwa spółki, inwestorzy mogą stracić maksymalnie zainwestowaną kwotę. Natomiast w prywatnych spółkach akcyjnych akcjonariusze ponoszą odpowiedzialność finansową do wysokości aktywów, które byli zobligowani przekazać spółce na poczet zabezpieczenia przyszłych wierzytelności.
Prawo głosu na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy (WZA), które jest najważniejszym organem władzy w spółce. Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy powołuje radę nadzorczą, która z kolei powołuje zarząd spółki. Rada nadzorcza jest organem kontrolnym, zatwierdzającym sprawozdania zarządu oraz posiadającym kompetencje do odwoływania go. Należy jednak zaznaczyć, że rada nadzorcza nie może bezpośrednio ingerować w kompetencje zarządu. W świetle polskiego prawa wybór członków do rady nadzorczej odbywa się przez głosowanie skumulowane, co w praktyce oznacza, że akcjonariusze mniejszościowi mają szansę wybrać swojego przedstawiciela do rady nadzorczej.
Prawo poboru akcji nowej emisji. W przypadku emitowania przez spółkę nowych akcji, dotychczasowi akcjonariusze mają pierwszeństwo przy ich zakupie, tak aby utrzymać obecny udział w kapitale akcyjnym spółki. Prawa poboru mogą być notowane na giełdzie papierów wartościowych, co oznacza, że mogą być zbywalne przez akcjonariuszy.
Prawo do dywidendy. W przypadku wypracowania przez spółkę zysku netto za dany rok kalendarzowy, akcjonariusze decydują o jego wykorzystaniu. Część zysku może zostać zatrzymana w spółce i wówczas powiększa jej kapitał własny, który następnie może zostać wykorzystany np. do sfinansowania inwestycji. Natomiast reszta może trafić do akcjonariuszy (właścicieli spółki) w formie dywidendy. Może być ona wypłacana w formie pieniężnej, co jest najpopularniejszą metodą, w formie akcji lub w formie rzeczowej (produkty, usługi oferowane przez firmę). Wartość dywidendy najczęściej podaje się jako stopę procentową w przeliczeniu na jedną akcję. Prawo do udziału w masie likwidacyjnej. Tego rodzaju zabezpieczenie przysługuje akcjonariuszom jedynie w przypadku toczenia się postępowania likwidacyjnego wobec spółki. Jego celem jest podział pozostałego majątku spółki wśród wierzycieli oraz akcjonariuszy. Jeżeli wartość zobowiązań przekracza majątek spółki, wtedy dzieli się go zgodnie z podziałem na kategorie wierzycieli. Zgodnie z prawem pierwszeństwo spłaty mają wierzyciele, a dopiero później akcjonariusze.
Powyższe rozważania dotyczyły akcji zwykłych, jednakże oprócz nich możemy mieć również do czynienia z akcjami uprzywilejowanymi.
* Akcje uprzywilejowane co do głosu - posiadacz takiej akcji ma prawo do oddania więcej niż jednego głosu na WZA,
* Akcje uprzywilejowane co do dywidendy - posiadacz takiej akcji ma prawo do stałej dywidendy, niezależnej od decyzji Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy,
* Akcje uprzywilejowane co do udziału w masie likwidacyjnej - posiadacz takiej akcji będzie spłacany przed posiadaczami akcji zwykłych w masie likwidacyjnej spółki.
Ze względu na elektroniczny charakter notowań giełdowych wszystkie akcje muszą mieć formę zdematerializowaną (w postaci zapisu cyfrowego) oraz na okaziciela. W przeszłości akcje występowały w formie papierowej oraz były przypisane do danej osoby (akcje imienne).
Łukasz Janicki